Om 3.40 uur gaat de wekker van m’n telefoon. Ik schrik wakker en realiseer mij dat vanavond weer thuis ben. Als de terugreis goed gaat. Geen spannende dag vandaag. Ghylem is er om 4 uur en brengt mij naar het vliegveld. Het is rustig op de weg en, ook al is het moeilijk om Ghylem te verstaan, ik probeer toch een praatje met hem aan te knopen. Hoe vaak en hoelang hij naar Pakistan terug gaat (één keer per jaar 2 maanden), hoe de automobilisten hier rijden (ik begrijp van hem dat jongens op hun 18e eerst een aantal lessen van hun vader krijgen en dan naar het rijbewijsbureau gaan, 4000 SAR / € 800,- betalen en zo hun rijbewijs ‘kopen’) en dat het daarom zo’n zooitje op de weg is hier. Om half vijf check ik in en dan is het wachten op vertrek. De zon is inmiddels op als het vliegtuig opstijgt om 6.15 uur. 

Ik zie lijnen in de woestijn; lijnen van riviertjes lijkt het, maar als ik goed kijk, dan zijn het zandrivieren. Ik maak wat foto’s van boven en laat die aan Ma’mon zien die na de tussenstop in Amman naast mij zit. Hij vertelt dat er in Jordanië en Palestina geen rivieren zijn. Hij is onderweg naar de vakbeurs voor veehouderij en voedsel (VIV Europe 2014) in Utrecht en Ma'mon is landbouwkundig ingenieur in Jordanië en Palistina. Het halve vliegtuig blijkt elkaar te kennen en van Ma’mon begrijp ik dat ze allemaal naar diezelfde beurs in Utrecht gaan. Bekenden uit de vakwereld dus. Achter mij hoor ik, nog vóór dat we opstijgen, een enorm snurken. Ze lachen allemaal omdat ze de snurker kennen. Boven Jeruzalem wordt iedereen onrustig en er wordt heen en weer in het Arabisch naar punten beneden gewezen. Ze willen allemaal bijna uit het raampje hangen om hun eigen stadje of dorp te zien. Ik beloof de foto van de gouden koepel van de moskee in Jeruzalem aan Ma’mon te mailen. Op de foto kan ik de gouden koepel niet ontdekken... zelfs niet met google/maps erbij. Je moet echt weten waar je moet kijken.

Lijnen in de woestijn
Tot slot. Deze zin kan op twee manieren worden gelezen.
De lijnen die ik beneden mij zie in de woestijn vormen een mooi schouwspel. Kronkelend door het berglandschap, met af en toe een glinstering van een bijna opgedroogde rivier. 
Lijnen in de woestijn? Je zou denken dat het niet zo moeilijk zou moeten zijn, maar in Jeddah – stad in
de woestijn – is dat niet eenvoudig gebleken. Elke middag en avond buiten de deur eten is niet goed voor de kilo’s….   

Als ik vandaag na een goede nachtrust in het appartement beneden kom, zijn de twee collega’s al op en druk bezig achter hun laptop. Pardon? Het is zondagmorgen kwart over zeven. Wat is er aan de hand? Rogier blijkt al druk te zijn omdat vanmorgen Craig, het hoofd van de adviesgroep Transport UK-north uit Engeland arriveert. Steve is al druk omdat Craig zijn directe baas is en hij hem welkom wil heten. OK, twee drukke collega’s dus die nog niet ontbeten hebben. Om half acht stapt Craig het appartement binnen na een directe vlucht uit London. Ik heb hem in 2008 in Birmingham ontmoet tijdens een kennismaking tussen de NL- en UK-collega’s. Hij is geen steek veranderd.

Geen printer?
Na mijn ontbijt reizen Steve en ik naar het kantoor. We moeten nog de presentatie printen en andere dingen die we vanmorgen uitdelen aan de klant. Vandaag gaan we naar het kantoor van Hyder, het adviesbureau uit de UK dat de stad Jeddah heeft ingehuurd om de vier projecten aan te besteden en te begeleiden. Uiteraard hebben we op het moment suprême problemen om de draadloze printer aan de praat te krijgen. Dat is altijd zo als de wet van Murphy om de hoek komt kijken. Maar deze printer blijkt ook e-mails te kunnen verwerken! De eerste PDF rolt er geprint en wel uit – dat is dus de manier in dit kantoor… Om 11 uur hebben de we afspraak op het kantoor van Hyder, dat in het stadhuis gehuisvest is. Het stadhuis staat aan de andere kant van de stad en is een half uur rijden; zegt Ghylem, onze chauffeur. Natuurlijk is deze zondag hier een gewone werkdag en is het (weer) druk in de stad; alsof het een maandagmorgen in Nederland is. 

Iedereen gaat naar het werk en de files stapelen zich op. Ghylem weet uiteraard een binnendoor route, maar dat weten meer (taxi)chauffeurs… Tegen 11 uur zien we het stadhuis in de verte liggen – maar moeten nog wel even een  4-strooks rotonde passeren (10 minuten vanwege  al dat weven op de rotonde en een politieagent die de boel even stilzet) waar ze met 6 rijen dik doorheen willen. Ook ontmoeten we nog een verkeerslicht (130 seconden rood). We komen pas na 11 uur aan. 

Niet welkom?
Er is hier geen hoofdingang of ingang voor bezoekers. De ‘voordeur’ is alleen voor de burgemeester in het pand aangebracht. Wij moeten via de parkeergarage en meelopen met de stroom ambtenaren We lopen met hen mee en gaan via een achteraf deurtje naar binnen. Je zou het bij een eerste bezoek niet direct vinden, maar Ghylem wijst ons de weg. Er is hier ook geen receptie in het stadhuis waar je je aanmeldt en de gastheer je ophaalt. Nee, hier zit een bewaker die medewerkerspasjes “controleert” of de “uitnodigingspapieren” voorzien van stempels en handtekeningen wil zien (die we enkele dagen voorafgaand aan het bezoek eigenlijk hadden moeten regelen, maar niet wisten dat dat moest). Beide toegangs-bewijzen hebben we niet en dat blijkt ook niet erg te zijn. Van Rogier begreep ik dat niemand die papieren heeft omdat het teveel gedoe is. Bezoekers en ambtenaren lopen gewoon door langs de bewaker; die kijkt niet eens…. Dus ook wij lopen met een stalen gezicht door het poortje en we zijn binnen! We gaan met de lift naar de 10e etage. In de lift staan allemaal Saoediërs met baarden en snorren in witte jurken en rood-witte hoofddoeken op. Steve en ik voelen dat we uit de toon vallen met ons colbert en stropdas. Best warm eigenlijk, ineens lange mouwen en een stropdas omgeknoopt. Op etage 8 stapt nog iemand in en zegt ‘yawmoeka said’. De hele lift, behalve Steve en ik, antwoorden vrij hard in koor ‘yawmoeka said’ - goedemorgen. Steve en ik kijken elkaar aan. OK, dat is dus gebruik hier.

Geen koffie?
We stappen om 11.15 uur het kantoor van Hyder binnen. Ze huren een deel van deze etage en we staan direct op de werkvloer waar 10 mensen onverstoord doorwerken. Niemand kijk op en niemand vraagt met wie we een afspraak hebben. OK, toch even afstappen op zo’n doorwerker en we worden mee genomen naar de hoek van de L-zaal. Nog zo’n zaal met doorwerkers en aan het eind ervan staat een hok met daarin de baas, Brett. Een forse man uit Wales (Steve heeft hem even gecheckt op LinkedIn) die de boel hier duidelijk onder controle heeft. We maken kennis. De eerste vraag van hem is of we een beamer nodig hebben. Ja dus. Die hebben ze niet. OK, in een kantoor met zo’n 30 man (ook hier geen vrouwen) is dus geen beamer beschikbaar?? Vreemd. 

Maar, er kan wel een beeldscherm geregeld worden…. Ja, prima – doe dat dan maar. Ergens van een nog leeg bureau wordt een beeldscherm losgetrokken en wij lopen alvast naar het vergaderzaaltje. We starten de boel op en zijn binnen enkele minuten klaar. Waar blijft de rest? Naast Brett verwachten we nog drie mensen, maar niemand komt opdagen, ook Brett is verdwenen. We wachten en wachten en kijken de zaal met doorwerkers over. Waar blijven die lui en waarom laten ze hun gasten wachten? Is het tactiek? Is het laten zien wie de baas is? OK, daar komen ze (pas). We starten dus daadwerkelijk om 11.30 uur. Gastheerschap moeten ze echter nog leren. Geen kan koffie of thee, zelfs geen fles water voor de dorst. Ik krijg langzaam warme oksels in dit jasje met dasje.

Steve doet de introductie en Brett hakt er meteen vijf minuten op in. Of we weten hoe het er hier aan toegaat en dat de infrastructuur in Jeddah grote aanpassingen nodig heeft en dat hij veel van ons als
verkeersveiligheidsauditors verwacht. De toon is gezet. We lopen onze presentatie door en blijken wat open deuren in te trappen; iets dat Steve in de introductie al heeft aangegeven. Er schuift ineens een vijfde man aan. OK, welkom. Er ontstaat toch een levendige discussie over wat wij denken dat nodig
is en de vijf mannen onderschrijven dat gelukkig. Er blijkt toch iets van een gezamenlijk doel te zijn: verbetering van de huidige infrastructuur en van de verkeersveiligheid. Ook wordt onderkend dat de rijopleiding, educatie en het verkeersgedrag van de Jeddah-ers moet veranderen én de politie meer moet
handhaven en bonnen uitdelen. Gedurende het overleg voel ik m’n oksels steeds meer gaan klotsen. Wat heb ik het warm. Maar tegen het einde van de presentatie nog m’n jasje uitdoen? Dat doe ik natuurlijk niet.

Na afloop van het overleg schudden we handen en weg zijn de mannen. Wij blijven verbouwereerd achter. Niet napraten of nog wat nader kennismaken? De vijf mannen hebben blijkbaar belangrijker dingen te doen. Ik kijk naar buiten en vanaf de 10e etage heb ik een mooi uitzicht over de omgeving. Dit was dus de kennismaking met de opdrachtgever. Buiten doe ik snel m’n stropdas af en jasje uit. Het is alweer mooi weer het het blijft maar warm. Rogier en Craig halen ons op en we rijden naar het airco-appartement. Gelukkig tijd om even op een lagere lichaamstemperatuur te komen.

Geen kamelen?
Vanmiddag heb ik eindelijk even vrijaf. Het werk is gedaan. Ik turf de dagen: vanaf maandag 5 mei tot vandaag, zondag 18 mei heb ik geen weekend gehad. Morgen vlieg ik terug naar huis en dinsdag 20 mei is om 9 uur alweer de eerstvolgende afspraak. Ik neem mij voor om a.s. woensdag m’n vrije tijd in te halen. Het wordt anders te gek.

Rogier heeft aangeboden om Steve en mij op deze vrije zondagmiddag mee te nemen naar de woestijn om kamelen te zien. Dat is aan de ene kant leuk, maar aan de andere kant ook weer twee uur in de auto. Toch ga ik mee omdat je niet elke dag een woestijn met kamelen kunt zien. Uiteindelijk rijden we 90 kilometer over de snelweg heen en zien totaal drie kamelen als stipjes in de verte. Dan draaien we maar om en rijden dezelfde weg weer terug. Ik zie twee van de drie kamelen die we al eerder zagen. Een foto maken met 120 km/uur is niet gemakkelijk en het lukt mij niet de beesten op de foto te krijgen. Wel passeren we tenten waarin waarschijnlijk bedoeïenen wonen. Daarvan een foto maken lukt wel.

Geen taxi?
Op de terugweg stappen Steve en ik uit bij de Red Sea Mall om wat souvenirs te zoeken. De Mall is zo groot dat we eigenlijk verdwalen maar tijdens het verdwaalt zijn vinden we dan toch de enige winkel waarnaar we op zoek waren. Tevreden lopen we naar buiten en mijn bril beslaat van het temperatuurverschil en groot verschil in luchtvochtigheid. Bij de weg langs de Mall rijden normaal veel taxi’s maar nu niet. We besluiten dan maar te gaan lopen (20 minuten in de warmte is niet zo aantrekkelijk vooruitzicht) maar gelukkig komt er na 5 minuten lopen toch een taxi aan. We stappen in en vragen de prijs voor de korte rit (4 á 5 minuten). De taxichauffeur vertelt dat het een ‘vrije gift’ is omdat hij toch al de kant op reed die wij op moeten. Ondertussen laat jij vallen dat hij de taxi dagelijks huurt van de firma voor 140 SAR (± €25,-) en maar moet zien dat hij dat geld er dagelijks uithaalt. We sponseren hem met 10 SAR (± €2,-) voor de rit en hij is tevreden.

In het appartement pak ik m’n koffers al zo ver mogelijk in. Straks ga ik met Rogier mee naar het Britse Consulaat. Daar is een ‘Wellfare-meeting’ en ik ben nieuwsgierig hoe dat er uit ziet. Dit is de verdekte term om bijeen te komen met geloofsgenoten in Jeddah die niet in de moskee komen. Het consulaat is
Brits grondgebied en stelt de zaal beschikbaar. Vooraf ben ik door Rogier aangemeld omdat ze willen weten wie er binnen stapt. De meeting is hartelijk en open. We zingen en luisteren. Dit uur vormt een mooie afsluiting van deze week.  

Om 21.00 uur gaan we met z’n vieren nog even eten in de Red Sea Mall en om 22.30 uur duik ik m’n bed in. Morgen om 3.40 uur gaat de wekker. Om 4 uur staat Ghylem op de stoep en om 6.15 uur gaat het vliegtuig. Het is warm in m’n slaapkamer. Vanmorgen ben ik vergeten de airco op 21 graden te zetten. Het is nu zweten en moeilijk de slaap te vatten…

Het loopt naar het einde van de reis en de finale voor deze week is in zicht.
Gisteren en vandaag hebben Steve en ik hard gewerkt aan de powerpoint presentatie die we morgen geven aan de opdrachtgever over onze bevindingen van deze week ten aanzien van de verkeersveiligheid. Zo'n powerpoint in elkaar zetten lijkt eenvoudig en snel te kunnen, maar elke sheet vergt toch veel tijd omdat er figuren en animaties inmoeten én we de juiste voorbeelden moeten zien te vinden in één van de 56 video's of één van de 936 foto's die we gemaakt hebben. Dat vergde dus nog de hele dag.

Krantje erbij
Rogier, een andere collega in dit appartement, koopt elke dag een krant en zo ook vandaag. Op de voorpagina staat vandaag groots dat Nederlandse fima's niet meer welkom zijn in de Kingdom. Ook wij zijn een Nederlands bedrijf en kunnen vervolgopdrachten dus wel vergeten. Da's lekker. Alleen maar door zo'n man met wit haar in Den Haag die iedere moslim, ieder land met moslims beledigt, schoffeert en tot in het hart krengt. Waarom hij dat nodig vindt, is mij een raadsel. Natuurlijk is het zo dat het hier anders gaat dan in Nederland en dat er andere wetten en regels zijn. Blijkbaar kunnen zij daar mee leven en voelen zowel mannen als vrouwen zich daar over het algemeen pretig bij. Dat is geen reden om met een sticker te komen en een natie te schofferen en af te branden.

Relax toch!
Aan het einde van de middag eindelijk tijd voor ontspanning in het zwembad. Het is best raar dat ik hier al een week rondhang en nog niet ben wezen zwemmen. Gewoon geen tijd voor gehad.
Het water van het zwembad is zo rond 25 graden en buiten is het in de middag tussen 33 en 35 graden. Tegen vijf uur is het iets koeler en rond 30 graden. Goed weertje dus. Even lekker in de zon en dan eten. Vandaag besluiten we 'midden-oostens' te gaan eten, maar de keuken van Saoedi-Arabië schijnt niet zo goed ontwikkelt te zijn dan die van Jemen. We gaan dus naar een Egyptisch restaurant omdat het Jemense restaurant een half uur rijden is. Ik bestel 'Duck Egyptian art'. Ik ben benieuwd naar het resultaat. Dat smaakt goed. Halverwege de maaltijd komt de ober zeggen dat we de rekening krijgen. Het is zo direct weer 'prayer time' en dan sluiten alle winkels, restaurants maar ook de autogarages en andere bedrijven voor ongeveer een half uur. De deuren gaan dicht en de rolluiken zakken naar beneden. Om te voorkomen dat wij weg zijn als hij terugkomt van de prayer-time, wil hij eerst wel even afrekenen. Dat dan weer wel.

De weg is uitgestorven als we om 8.30 uur vanmorgen de weg opdraaien. We moeten vandaag nog twee locaties van bruggen bekijken en de laatste video's maken van enkele wegvakken die er afgelopen week bij in zijn geschoten.
Onze chauffeur Ghylem heeft eerst een collega naar het vliegveld gebracht en komt dan ons ophalen. Voor hem is het weekend aangebroken, maar toch wil hij ons rondrijden.
Het is zo rustig op de weg omdat het hier vrijdag is. Het weekend valt in Saoedi-Arabië en waarschijnlijk in heel het Midden-Oosten op vrijdag en zaterdag. De vrijdag is eigenlijk de rustdag en wordt er meer gebeden dan de andere dagen. De zaterdag heeft hier (denk ik) dezelfde functie als bij ons de zaterdag.
Tijdens de rondrit maken we video opnamen en bij de locaties van voetgangersbruggen maken we foto's. Ik ben blij dat we daarmee dan vandaag ook klaar zijn. Totaal vergde deze 'site visit' ongeveer 4,5 dagen buiten kijken en de foto's en video's ordenen, hernoemen en onder de juiste folder opslaan. In deze tijd van rondrijden leer je de stad toch best aardig kennen. De wegen lijken weliswaar allemaal op elkaar doch de bebouwing is telkens heel anders.

Ongeval
Dan zien we onderweg naar onze volgende te bekijken locatie ineens knipperende achterlichten en stilstaande voertuigen. En dat op een uitgestorven weg. Er is iets aan de hand én zojuist gebeurt. De videocamera zet ik snel aan en dan zie je de foto links.
Een automobilist op de andere rijbaan is tegen een mast van de verlichting aangereden en die mast ligt aan onze kant op de weg. Gelukkig reed daar opdat moment niemand; anders waren er twee of meer auto's total-loss.

We schuiffelen iets verder en ik pak toch maar even m'n fototoestel. De auto zelf ligt op z'n kant. Van diverse kanten komen mensen uit de auto's om te helpen en ik zie iemand met een brandblusser bezig. Hopelijk kunnen ze de chauffeur uit de auto krijgen en is hij (vrouwen rijden hier geen auto) niet overleden. Ghylem, onze chaufeur, schudt met zijn hoofd omdat hij (en ook ik) niet begrijpt waarom mensen zo roekeloos rijden dat zij zo verongelukken - op een lege weg notabene. Ghylem vindt het de 'eigen schuld' van de man. Wij zijn er voorbij en rijden naar onze volgende video-locatie.

Voordat we gaan lunchen administreren we de foto's en video's en starten met de opzet van de presentatie voor de opdrachtgever. Die ontmoeten we aanstaande zondag, als het hier weer de eerste werkdag van de week is, dus bij ons de maandag. Best verwarrend voor je weekritme.

Mannen onder elkaar
Om vandaag te lunchen lopen we naar het nabijgelegen winkelcentrum, dat eigenlijk een restaurantjes-centrum is. De eettentjes zijn niet bijzonder, maar bij Delifrance kunnen we tenmiste uiensoep eten en ik neem een salade. De meeste andere dingen op de menukaart zijn met vlees en friet; ik moet oppassen voor de kilo's die er hier waarschijnlijk zijn bijgekomen afgelopen week. 

Ik ontdek dat op de eerste verdieping van elk restaurant ook een restaurant-ruimte is vandezelfde als op de begane grond. Maar daarboven zie ik alleen maar vrouwen en kinderen lopen en ik realiseer mij dat we natuurlijk in het mannengedeelte zitten. Boven is de familieafdeling; wij zitten in de mannen & vrijgezellen afdeling beneden. Naast ons zitten Saoediërs te kletsen en ik neem stiekem een foto van hen, en van een hoofddoek van de man die met z'n rug naar mij toe zit. Ik ga niet vragen of ik een foto van ze mag nemen...

De rest van zo'n vrije zondag voor Saoediërs, is voor ons een gewone vrijdag en dus een werkdag. Wij gaan 's middags door met de presentatie voor zondag. Het moet toch een keertje af.
Nog een paar dagen en dan vlieg ik maandag weer naar Nederland. We nemen ons voor om morgen, dus zaterdag, de presentatie af te maken en dan zondagmiddag, als het hier als een maandag voelt, vrijaf te nemen. Toch raar hoor, om al vanaf vorige week zondag, als het hier voor de gewone man de maandag is, bezig te zijn voor de baas. En als ik dan komende dinsdag weer in Nederland aan het werk ga, is het weer een gewone dinsdag, net als alle andere dinsdagen. Je zou ervan van slag raken.
Gisteren moest ik gewooon op de agenda in m'n telefoon kijken welke dag het eigenlijk was.
Nu ben ik weer helemaal bij.

Jeddah is uitgestrekt en een grote stad. Ter vergelijking: van het puntje van de Maasvlakte tot aan Ridderkerk is ongeveer 50 kilometer. Van de noordelijke stadsgrens / woonwijk tot de zuidelijkste woonwijk is het in Jeddah ongeveer 67 kilometer rijden. Jedah is niet helemaal volgebouwd en er zijn grote delen die er kaal en onbebouwd bijliggen. Het was woestijn en is het nog steeds. Als al die gebieden in de komende jaren worden volgebouwd, dan zal de huidige omvang van de verkeersstromen waarschijnlijk maal 1,5 of maal 2 gaan. Het wegennet is daarvoor (nog) niet ingericht.
Ook de internationale luchthaven ligt binnen de stadsgrezen en wordt momenteel fors uigebreid. Ook dat trekt extra mensen naar de stad. 

Op Wikipedia wordt gesproken over 3,4 miljoen inwoners; al is de datum van dit aantal niet vermeld. Op andere sites lees ik over 5,1 miljoen inwoners. Beide aantallen geeft aan dat er hier erg veel mensen wonen. De totale bevolking van Saoedi-Arabië ligt rond 27,5 miljoen inwoners; zodat in Jeddah bijna een kwart van de hele bevolking woont. Dan nog is het de tweede stad van het land, omdat de hoofdstad Riyadh rond 7 miljoen inwoners telt...

Allemaal een auto?
Het lijkt erop dat al die inwoners een auto hebben. Soms een mooie en dure, a nderensoms ook aftands. Het lijkt ook of de helft daarvan geparkeerd is en de andere helft er mee rondrijdt. Wat een drukte! De wegen zitten overvol en iedereen toetert om de ander te waarschuwen ruimte te houden of te maken. Ook rijden er veel taxi's rond die overal langs schuiven en de kleinste gaatjes benutten. Ook hebben veel auto's krassen op de zijkant of hebben aan de voor- of achterkant een of meerdere deuken. Kleine botsingen komen blijkbaar veel voor.

Natuurlijk willen Steve en ik weten hoe 'erg' het hier gesteld is met de verkeersveiligheid. Dan blijkt dat in het land ongeveer 6 keer meer doden per 100.000 inwoners vallen dan in Nederland of de UK. Niet 4 doden per 100.000 inwoners maar 25; per jaar.... niet zo'n heel veilig land dus om in rond te rijden. Gelukkig worden wij rondgereden door onze collega / chauffeur. Omdat de locaties van de 20 bruggen die we moeten bekijken verspreid over de stad liggen, maken we nogal wat kilometers en ervaren hoe het er aan toe gaat.

Kijk, fietsen en wandelen doe je hier, een enkeling uitgezonderd, niet voor je plezier. Daar is het gewoon te warm voor. Dus als je al op de fiets zit, dan heb je geen auto (met airco) en behoor je tot de armsten van de stad. Er zijn geen voorzieningen voor fietsers, niemand houdt rekening met je en een drukke weg oversteken moet lopend en heel voorzichtig worden gedaan. De fietser is hier voor mij de held op de weg omdat hij (vrouwen fietsen hier niet) z'n leven waagt om zich van A naar B te verplaatsen.
Vandaag was trouwens een topdag en record in het aantal fietsers dat we zagen: zo'n 20 stuks, inclusief twee racefietsers in outfit van de raceclub! Twintig fietsers op één dag is evenveel als we de afgelopen dagen (zondag-woensdag) bij elkaar geturfd hadden. Dus dat zegt wel iets. 

Verder is wandelen hier ook geen pretje. Er zijn wel "trottoirs", maar die zijn zo slecht onderhouden dat je er je nek breekt als je niet uitkijkt. Ook zijn er langs lange stukken geen trottoirs aanwezig of er staan allemaal masten en planten of bomen in. Zebrapaden zijn er wel, maar niemand stopt voor je. Het duidt alleen de plek aan waar je geacht wordt over te steken; verder niets. Als je hier dus wandelt over een langere afstand, dan ben je wat mij betreft een echte held op de weg.

Fietsen en lopen in Jeddah - een hachelijke onderneming.
Respect voor degenen die het in deze asfalt jungle aandurven!

We zijn hier om voor de vier projecten een verkeersveiligheids-audit te doen, waarbij we nu in een pre-auditfase de huidige situatie in ogenschouw nemen.
De klant, dus de stad Jeddah, heeft in het eisenpakket laten opnemen dat de audits worden gedaan volgens de standaards uit Groot Brittannië. Gelukkig is Steve, van ons kantoor in Birmingham, auditleider en kent die standaards erg goed kent. Hij is er ook erg nauwgezet in en volgt de voorschriften precies. Ik ben er inmiddels achter dat de UK-audit rapportage uitgebreider is dan we in Nederland gewend zijn. Altijd goed om bij te leren dus.
Zo hoort in de UK-audit bij elke auditfase een veldbezoek, ook als je alleen maar het nieuwe ontwerp beoordeeld. De inpact op de omgeving is daarbij een belangrijk aspect. In Nederland kijken we wel 'buiten' om een beeld te hebben van de omgeving, maar beoordelen die bestaande omgeving niet als zodanig. Een en ander gaat in de toekomst toch veranderen.
In Jeddah beoordelen we de bestaande situatie dus wel en schrijven daar (straks) een auditrapport over; met als insteek de inpact die de verbouwing c.q. de nieuwe brug op de omgeving en het gebruik zal hebben. Vooral bij de 20 voetgangersbruggen is die inpact er voor de omgeving vanwege bijvoorbeeld de loopstromen van voetgangers.

Bij drie van de vier projecten is het nagenoeg onmogelijk om langs de route te lopen. Het zijn stads(auto)wegen met 2x4 of 2x5 rijstroken met daarnaast parlallelwegen van 2x2 of 2x3 rijstroken met chaotisch parkeren ernaast. De lengte van die tracés is veelal een kilometer of vijf. Dat is best lang lopen bij 35 graden Celcius... En omdat we geen fiets bij ons hebben en we er hier ook geen kunnen huren, doen we die schouwingen met de auto en filmen alles op video. Per project vergt dat een 2 á 3 uur en is daarmee in een ochtend gedaan. De eerste dag was voor ons een soort van proefdraaien en die route hebben we vandaag nogmaals gedaan.

betekent dat we naar de andere kant met de auto moeten en daarvoor vaak enkele  kilometers rijden. Gelukkig hebben we voor het vervoer onze collega / chauffeur Ghylem die ons door het verkeer loodst en de stad op z'n duimpje kent. Hij komt uit Pakistan, maar woont en werkt al 30 jaar in Jeddah. Ikzelf zou niet graag in Jeddah rijden; dat is echt van een andere orde dan in Nederland; maar daarover heb ik in eerdere blogs al iets verteld.

Elke dag hebben we tot nu toe vijf locaties van de nieuwe voetgangersbruggen op deze manier kunnen bekijken. Dat is wel de max. En dus al 30 keer de auto uitgestapt en weer ingestapt. Telkens een klap met de hamer. 

Tja, best leuk hoor om hier buiten te kijken.

De stroomrekening van het appartement is laag. Dat klink misschien raar met alle arico die hier heel de dag draait, maar is toch zo. Elektriciteit is hier goedkoop omdat de regering het subsidieert en er geen belastingen worden geheven. Dan houden mensen geld over, zou je denken. Dat is bij sommigen wel het geval, getuige de gouden auto die we eergisteren langs zagen komen. Deze haalde ons rechts in en zoefde in een streep naar de linker strook, met 120 km/uur of zo iets op een weg waar 80 als maximum geldt. Aan Ghylem, onze collega / chauffeur die ons naar de diverse projecten rijdt, zei ik dat we met die auto geen botsing wilden. Hij antwoordde dat de bestuurder waarschijnlijk nog 5 van dergelijke auto's in de garage heeft staan en dan gewoon een andere neemt... Het verschil tussen arm en (puissant) rijk is best groot hier.

Wat een uitzicht
Vandaag werken we in het appartement, ondanks het 'technische weer' dat het buiten is. We kunnen vandaag Ghylem als niet chauffeur hebben omdat hij anderen van en naar het vliegveld moet brengen en weer anderen naar vergaderingen met de opdrachtgever. Ook is het kantoor in de stad met 9 bureaus en 11 mensen wat beperkt, dus op het kantoor missen ze ons vandaag toch graag.
Wij starten dus met de rapportage(s). Dat moet ook een keer gebeuren. We werken in een gekoelde ruimte met onderstaand uitzicht... Lekker buiten zitten, dat is er niet bij. De temperatuur ligt rond 35 graden en de wind is vanuit de Red Sea best stevig.

De temperatuur is deze week vrij constant en varieert tussen 33 en 37 graden. Ons werktempo ligt dankzij de koeling op Nederlands- en UK-niveau: gestaag doorgaan. Het format
voor de auditrapportage van de 20 voetgangersbruggen is gereed, dus even pauze is best wel verdiend. Nu de vulling ervan nog...

Tussen de middag gaan we toch even buiten de deur lunchen (je bent al gauw vijf kwartier verder voordat je weer aan de slag bent) in het winkelcentrum dat grenst aan het terrein van het hotel / appartementencomplex. We lopen eerst even naar het strand, dat denken we tenminste, maar het bestaat alleen rotsen en zeewering. Toch even poseren voor een foto. 

Eten en luxe winkels in de Red Sea Mall
We eten vanavond in de Red Sea Mall en gaan er met een taxi naartoe. De taxichauffeur riekt een beetje naar zweet maar de prijs is te doen: 15 SAR (3 euro) voor 5 minuten. We gaan eerst met de helft van de club eten en lopen daarna nog wat door het winkelcentrum Red Sea Mall. Wat opvalt is de vele restaurants waar alleen mannen eten; de vrouwen en kinderen zitten in de aparte familie-ruimte. Verder zijn er veel telefoonwinkels en zaken voor beauty, met parfums en winkels waar alleen vrouwen naar binnen mogen: voor sieraden en ondergoed. Ook zijn er opvallend veel winkels met gewone dameskleding met vrolijke jurken en felle kleuren om thuis te dragen of onder de Niqab. De vrouwen lopen hier over het algemeen (75%?) in een zwarte Niqab waarbij je alleen de ogen nog ziet. Van de rest kan je wel het gezicht (half) zien. Ik heb tot nu toe drie vrouwen gezien die geen bedekking van het haar hadden en het los droegen. 
Tussen het enorme aanbod aan winkels met spullen 'made in China' en met spullen die ik thuis ook kan kopen, ontdek ik enkele winkels die buiten de geëigende formats vallen en meer Saoedi's lijken te zijn. Met mooie herenkleding, meer traditionele dameskleding en het duurdere "huisraad".

Terug in het appartement een uurtje kletsen met Mario, de nieuwe medewoner die afgelopen nacht is aangekomen. Hij is van de geotechniek en geologie voor de diverse projecten betrokken. Weer een heel ander vakgebied.

Misschien een beetje rare titel. Verkeer in Jeddah is, zoals ik gisteren al schreef, toch van een andere orde dan in Nederland. Collega's, die hier al wat langer zijn voor de diverse projecten, vertelden dat er in het verkeer in de stad Jeddah elke dag vier doden vallen en tal van gewonden. Vier doden per dag in een stad met ruim 5 miljoen inwoners is wel erg veel; totaal dus zo'n 1460 per jaar. In heel Nederland zijn nog geen twee doden per dag te betreuren (570 doden in 2013) terwijl het aantal inwoners meer dan drie keer zo veel is. Jeddah lijkt daarmee een zeer onveilige stad. Statistieken vind ik helaas op internet niet om de aantallen ongevallen en doden te checken.

Rijden
Het verkeersbeeld is chaotisch. Daarover schreef ik gisteren al. Opvallend is dat het in de meeste gevallen goed gaat. De rijstroken zijn breed, de wegen zijn breed en men is toch wel geneigd de eigen auto te sparen om geen extra deuken en krassen op te lopen. Daarom toetert men frequent om de ander te waarschuwen. 
Ik zit vandaag weer op de achterbank om het project KAASKAR te bekijken en te filmen én we bekijken weer 5 locaties waar de voetgangersbruggen moeten komen. Onderweg heb ik tijd om rond te kijken en mij te verbazen over hoe de Saoedi's, Pakistani en Indiërs hier rijden:
- het zijn allemaal mannen achter het stuur (het is vrouwen verboden om auto te rijden);
- veel mannen zitten met hun hoofddoek om achter het stuur waardoor zij niet zien wat er naast het rijdt of gebeurt;
- we tellen vandaag drie fietsers en twee fietsen achter op een trekhaak - gisteren telden we er nog acht;
- bellen achter het stuur is de normaalste zaak van de wereld;
- een aantal keer zie ik dat het dashboard bekleed is met een kleedje, deken of 'sprei', om het dashboard niet te heet te laten worden;
- veel auto's hebben schade, maar niemand lijkt dat erg te vinden.

Rijden in Jeddah is vooral "voorzichtig aandoen" - zou je denken.

Wachten
Wachten doe je hier voor een verkeerslicht, bij het op- en afrijden van een rotonde, bij een U-turn of als je als voetganger wil oversteken. De verkeersafwikkeling is soms dramatisch en soms ook heel goed. Het hangt van de situatie af en de hoeveelheid verkeer.
Tijdens het schouwen vandaag zagen we vier mannen oversteken over een rijbaan met drie rijstroken per richting. Het waren bijna weer vier doden (zie onder).

Er uiteraard ook wel weer gemakken bij het wachten. Bij alle bezinestations betaal je 0,45 tot 0,60 SAR (Saoedi Arabia Rial) per liter. Omgerekend is dat 9 tot 12 eurocent... Een fles water van 1 liter kost hier 1 SAR (0,19 euro). Wachten bij een benzinestation is dus niet zo erg omdat een volle tank maar 6 euro kost en er geen taxes op worden geheven. Ook veel andere zaken wordt geen belasting geheven: geen loonbelasting, geen BTW of accijnzen. Ook elektriciteit en water worden goedkoop gehouden en zwaar gesubisieerd. De prijzen in de suppermarkt zijn vergelijkbaar met Nederland; uit eten is wel goedkoper. 
De Saoedi's staan ook in de rij om geld te pinnen. De pinautomaten (ATM's) staan hier vaak bij de benizestations of langs de rijbaan en men kan zonder uit de auto te komen geld opnemen. Soms is de plek overdekt zodat je niet in de brandende zon staat te wachten.

Parkeren
En dan je auto kwijt zien te raken. Parkeren doe je hier op je eigen manier. Je zet de auto gewoon ergens neer en kijkt niet of je daarmee anderen hindert. Soms is het wel goed geregeld en is de parkeerplek op een parkeerterrein overdekt met zonneschermen. Als je dat geluk niet hebt, dan zet je de ruitenwisser omhoog, los van de ruit omdat deze dan niet aan je ruit smelt.

In de stad is het overal druk en vol. De infrastructuur is er wel; soms veels te veel asfalt en soms veels te weinig. Parkeren is vaak op een strook onverharde weg langs de drukke route naast drie of vier rijen langsrijdende auto's aan de ene kant en de winkels langs die weg liggen. Uitstappen en om de auto heen lopen is best gevaarlijk en je moet echt uitkijken dat je niet aangereden wordt.
Genoeg stuff voor een verkeersveiligheidsauditor om iets van te vinden en over te zeggen...

Ook al is het vandaag in de rest van de wereld ook een zondag, in Saoedi-Arabië en andere islamitische landen is het een gewone werkdag. Het weekend valt hiet op vrijdag en zaterdag. Dus voor mij de echte eerste werkdag in Jeddah.
Steve en ik worden door onze collega Ron om 8 uur opgehaald bij het appartement en laveren door het verkeer naar het projectkantoor. Dat is hemelsbreed niet zo ver weg, maar het is al behoorlijk druk onderweg. Ron is projectleider van het project '20 voetgangersbruggen' en hij laat direct enkele locaties zien waar zo'n brug moet komen. We rijden langs 'locatie nr. 6' en zien dat het daar die brug over 2x4 rijstroken + 2 maal een parallaleweg van 2 rijstroken. Een hele overspanning dus. We rijden via Tahliya Street naar kantoor. Daar printen we alvast documenten met meer specifieke informatie van de 20 brug-locaties. We hopen ze te kunnen vinden om de plekken te gaan bekijken.
De collega's druppelen binnen en we horen dat we voor 12 uur vanmorgen ons eerste auditrapport in moeten leveren, gelijk met de rest van de rapportage die zij inleveren. OK, eerst onze 80% versie van de audit Tahliya Street afronden.... Dat is nog een hele klus, en het lukt om rond de lunch het te verzenden naar de klant en printer...

Chaos in het verkeer
Na de lunch gaan we met een andere collega op pad om Tahliya Street een keer heen en weer te rijden en de route van 5 km in beide richtingen te filmen zodat we die later nog een terug kunnen kijken. Het is inmiddels 14 uur en op het heetst van de dag zijn er zoveel mensen onderweg. Wat een chaos (in het kwadraat)! Aan belijning op de weg stoort niemand zich. Op vier rijstroken rijden ze met z'n vijven naast elkaar, snijden, duwen en trekken. Hier geldt het recht van de sterkste (grootste SUV) en degene met de meeste lef. Voorrang heeft degene die het eerst de z'n neus van de auto vóór die van de andere steekt. Voorrangsborden, haaientanden? ze zijn er niet. Op de (vierstrooks)rotondes die we onderweg tegenkomen geldt nog meer het recht van de sterkste. Belangrijke oorzaak van de files is het op willekeurige momenten kunnen omkeren via de middenberm (U-turn) waardoor beide verkeersstromen worden geblokkeerd én doordat er veel doorsteken zijn tussen parallelweg (2x2 rijstroken) en hoofdrijbaan (2x3 of 2x4 rijstroken).

Op de linkerstrook van de hoofdrijbaan staat verkeer stil voor de U-turn omdat zij daar moeten invoegen in de stroom op de linkerstrook van de tegenrichting. Op de rechterstrook van de parallelbaan staat het verkeer stil doordat zij willen wisselen naar de parallelbaan en anderen juist de hoofdrijbaan weer op willen
draaien. Gelukkig rijdt de ervaren chauffeur ons en kunnen wij op de omgeving letten...

Camera overheated
Dan verschijnt op mijn camera die ik  achter de voorruit heb gehangen de melding 'overheated - will turn  off'. Nee hé, dat ding hangt natuurlijk in de brandende zon achter glas en achter een eigen behuizing. Niet gek dat het dan te warm wordt. Ik haal de camera uit de behuizing en hou het voor de airco. Het helpt iets.

Het lukt ons om vanmiddag 5 locaties van de 20 voetgangers-bruggen te bekijken. Dat betekent dat we telkens uit de auto moeten, foto's maken en weer instappen. Dezelfde locatie moeten we twee keer aandoen omdat we hier niet veilig tussen het verkeer kunnen oversteken. Dat betekent dus 10 keer auto uit, foto's maken en 10 keer weer de auto in. De wisseling van temperatuur is telkens een mokerslag. Om 18 uur zijn we bij het appartement terug en ordenen we de foto's en video's. Douchen en om 19.30 uur met de collega's eten in de Red Sea Mall. Dat ligt op 5 minuten rijden. Een enorm winkelcentrum van drie verdiepingen en een kelder in twee 'ringen' en drie 'takken' of zo iets. Ik heb het niet helemaal kunnen overzien. Wel mooi om te zien.

Eerst maar wat uitgeslapen. Ik wordt wakker en zie dat het appartement dicht bij de zee, de Rode Zee, ligt. Misschien is het maar 250 meter. Het uitzicht op palmbomen, zwembad en zee geeft mij een vakantiegevoel. Maar een vakantie zal het deze week niet worden vrees ik. Jeddah is niet echt ingesteld op (westerse) toeristen….

De ochtend met Steve verder kennis gemaakt (we hadden elkaar nog niet eerder ontmoet) en samen hebben we in een lunchroom eerst maar een ontbeten. De rest van de ochtend hebben we nagedacht over de indeling van de komende week. Wat gaan we hier eigenlijk op welke dag doen? De stad is groot; ongeveer 3 keer Rotterdam in oppervlakte (12 x 45 km). We zullen dus vervoer nodig hebben om de locaties van de projecten te bekijken.

Dan maar eens een wandeling maken naar de andere collega's die daadwerkelijk aan de projecten hier werken. Zij hebben twee appartementen op 5 minuten loopafstand. Als we buiten stappen merk ik dat de airco binnen het goed doet. De warmte omhult mij als een voorverwarmde deken. We steken de straat voor ons appartement over. Daar rijdt het verkeer gewoon met 80 km/uur doorheen. Ook al is het niet druk, dan bestaat een lokale straat eigenlijk altijd uit minimaal 2 rijstroken per richting met een brede middenberm daartussen. Oversteken kan op een zebra, maar niemand die voor je stopt; allen een taxichauffeur toetert en vraagt in het voorij rijden of we geen taxi nodig hebben? Hij zal wel denken: "twee westerse mannen die hier over straat lopen in deze hitte, dat is niet normaal - wat een losers, ze hebben niet eens een auto".

De collega's ontvangen ons hartelijk en we praten wat over de reis en de projecten. 's avonds met de aanwezigen (7 man) eten bij een pizzeria. We moeten voor 19.45 uur binnen zijn omdat om 20.10 de rolluiken tijdelijk zullen sluiten: het is om 20.22 uur gebedstijd. Gasten die in het restaurant zijn mogen blijven eten, maar nieuwe gasten mogen er niet in. Om 20.45 uur gaan overal de rolluiken weer open - de gebedstijd is voorbij. Na de pizza nog een koffie en dan te bed.