In het grootste deel van de wereld rijdt verkeer rechts. Maar in een kwart van alle landen rijdt men links. Waarom eigenlijk? Maar ook: waarom rijden wij hier rechts?
OntwerptoetsLaatst deed ik een project met twee vakgenoten uit Engeland. We moesten samen een wegontwerp van een autosnelweg beoordelen. Uiteraard hadden zij wat moeite met het feit dat wij rechts rijden en de op- en afritten van de snelweg voor hen aan de verkeerde kant zaten. De uitspraak die één van hen deed was: “jullie in Nederland rijden toch echt aan de verkeerde kant van de weg: in Engeland rijden we aan de juiste kant: links. Dus als je een keer naar Engeland komt, oefen dan eerst een weekje thuis met links rijden – dat is veiliger voor ons”.
|
Wie voerde links of rechts in?
Er zijn verschillende bronnen die vertellen waarom wij rechts rijden en waarom b.v. de Engelsen links rijden. In sommige ervan zit uiteraard een kern van historische waarheid, van andere is het nooit echt bewezen.
De Romeinen
Van de Romeinen is niet goed vast te stelen of zij links of rechts aanhielden op hun wegennet. Er zijn twee theoriën: 1. Zij hielden links aan omdat de meeste soldaten rechtshandig waren en hun zwaard daarom links droegen, dan kon je het zwaard snel met je rechterhand grijpen. Als je iemand tegenkwam, een vijand of bekende, dan was je als je links liep of met je paard links passeerde in het voordeel: je kon snel je zwaard trekken (tegen de vijand) of de zwaarden raakten niet tegen elkaar bij het passeren (vriend). Bij links passeren hangen ze altijd aan de linker buitenzijde. Na de Romeinse tijd bleven de Europeanen elkaar aan de linkerkant passeren. Tot het Jubeljaar 1300 (zie: Paus Bonifatius VIII hieronder) toen het wijzigde. In het boek 'Romeins Verkeer' (afbeelding rechts) gaat de auteur in op het Brits onderzoek van archeologen naar de diepte van karrensporen in een kalksteengroeve in Blunsdon Ridge bij Swindon (tussen Oxford en Bristol). De Britse archeologen veronderstelden dat men links reed. De auteur van dit boek doet dit af als chauvinisme van de Britten die 'iets met links hebben'. |
2. Zij hielden rechts aan... In het zelfde boek 'Romeins Verkeer' gaat de auteur in op het onderzoek van Tess Doorewaard die Romeinse afbeeldingen heeft bestudeerd van voertuigen uit Romeinse provincies. Op die afbeeldingen zit de menner van de kar met paarden met de zweep in de rechterhand en de leidsels van de paarden houdt hij in de linker hand vast. De menner doet dit op alle afbeeldingen zo, behalve op vijf afbeeldingen niet. De menner zit op het overgrote deel van de afbeeldingen aan de rechterkant van de wagen waardoor de zweep dus aan de rechterkant van de wagen 'hangt' en hij een passagier (zit dan dus links van hem) of een tegenligger er niet mee hindert. Op basis hiervan wordt door de onderzoekster en de auteur van het boek een aanwijzing gevonden dat Romeinen elkaar rechts passeerden als ze elkaar tegenkwamen of in ieder geval naar rechts uitweken - want ze reden doorgaans in het midden van de weg. Overigens een zeer interessant boek over wegenaanleg, onderhoud, drukte op de weg en andere informatie over Verkeer in de Romeinse tijd.
De Ridders
In de vroege en late Middeleeuwen reed men in veel landen waarschijnlijk links omdat men toen te paard ging en vocht. Net als de Romeinse soldaten. De meeste mensen droegen hun zwaard links omdat men rechts was. Men vocht dus vooral met de rechterhand, zoals nu de meeste mensen met rechts schrijven. Om een slag af te kunnen weren of toe te kunnen brengen was het dus makkelijker om aan de linkerkant te rijden, zodat potentiële aanvallers aan de kant van het zwaard moeten naderen.
In de vroege en late Middeleeuwen reed men in veel landen waarschijnlijk links omdat men toen te paard ging en vocht. Net als de Romeinse soldaten. De meeste mensen droegen hun zwaard links omdat men rechts was. Men vocht dus vooral met de rechterhand, zoals nu de meeste mensen met rechts schrijven. Om een slag af te kunnen weren of toe te kunnen brengen was het dus makkelijker om aan de linkerkant te rijden, zodat potentiële aanvallers aan de kant van het zwaard moeten naderen.
Paus Bonifatius VIII
In het jaar 1300 bepaalde Paus Bonifatius VIII dat vanwege de drukte op de St. Angelo brug in Rome (foto links) alle pelgrims voortaan rechts moesten houden. Door de drukte op de brug viel er wel eens iemand in het water en verdronk omdat zwemmen toen not-done was. De zee is voor de vis en niet voor de mens. Ook kondigde Paus Bonifatius VIII toen meteen aan dat de toenmalige wereld ook rechts moest gaan rijden. |
Samoerai in Japan
Een samoerai is een Japanse krijgersklasse die van de 12e tot de late 19e eeuw de gewapende troepen van Japan vormden. Eind 19e eeuw werd de samoerai-klasse afgeschaft en werd een leger gevormd naar westers voorbeeld. Het dragen van een samoerai-zwaard of katana werd hierbij verboden. Maar, de samoerai droegen hun zwaard links (vanwege het rechtshandig zijn, zoals ook de Romeinen) en het aanraken van zo’n samoeraizwaard gold als een zwaar vergrijp als je zelf geen samoerai was. Door links langs een samoerai te lopen (als je elkaar tegemoet komt) loop je langs zijn rechterkant en is er dus weinig kans zijn zwaard te raken. Hierdoor rijdt verkeer in Japan nog steeds links. Koetsiers met meerdere paarden
Toen koetsen en karren met meerdere paarden naast elkaar steeds vaker op de weg verschenen ging men elkaar meer en meer aan de rechterkant van de weg passeren. Dat kwam doordat de koetsier vaak rechtshandig was en in zijn rechterhand de zweep vasthield zodat hij nauwkeurig de paarden een tikje kon geven. De teugels moest hij dus in zijn linkerhand houden. Om de teugels goed te kunnen gebruiken zat hij zelf links op de koets/kar zodat hij het paard linksvoor goed kon zien, kon aansturen en kon kijken of hij aan de linkerkant niets zou raken. Logischerwijs verkoos hij dus tegenliggers rechts voorbij te rijden zodat hij beter afstand kon houden in het voorbijgaan. |
Groot-Brittanië
Voor Groot-Brittanië (Verenigd Koninkrijk / Engeland) kun je het verhaal natuurlijk omdraaien zodat de koetsier de linkerkant de voorkeur gaf om te zitten en de zweep links te hanteren en de tegenligger links te passeren. De Britten waren wel de eerste die (op Londen Bridge) de verkeersregel invoerden: vanaf 1756 moest je daar links aanhouden. In 1835 werd het bij wetgeving vastgelegd. Het is nog steeds zo. |
Napoleon Bonaparte
Vóór de Franse Revolutie (1789) reisde de aristocratie (adel) aan de linkerzijde van de weg. Na de bestorming van de Bastille en de daaropvolgende gebeurtenissen moest de adel inbinden en ging het volk, als maatregel, rechts rijden. In Parijs werd de regel rechts rijden in 1794 ingevoegd. Napoleon ging door en voerde in zijn rijk de regel in dat alle verkeer rechts moest aanhouden. Dit wordt mogelijk ingegeven vanwege de praktijk van koetsiers met meerdere paarden die zijn tegenliggers rechts passeerden. Niet alleen in Frankrijk ging men rechts rijden dankzij Napoleon, maar hij heeft het in veel andere Europese landen ingevoerd. Omdat het wisselen van rijrichting aan de grens lastig is, zijn in de loop der tijd steeds meer landen omgeschakeld naar rechts rijden. De staten die zich tegen Napoleon verzetten bleven links rijden: Naast Groot-Brittannië, het Oostenrijks-Hongaarse Rijk ook Portugal. Dit zou ruim 100 jaar duren, tot na de Eerste Wereldoorlog. |
Hitler
In niet alle landen op het vaste land van Europa reed men rechts. In bijvoorbeeld Oostenrijk, Tjecho-Slowakije en Hongarije reed men nog steeds links. Dat was voor Hitler reden om vanaf 1938 overal rechts rijden te eisen in alle landen die door de Duitsers bezet werden. Oostenrijk was tot 1938 onafhankelijk maar ging deel uitmaken van het Derde Rijk van Hilter; vandaar dat men daar ook omschakelde naar rechts rijden. Tjecho-Slowakije en Hongarije werden bezet en moesten daarna ook omschakelen.
In niet alle landen op het vaste land van Europa reed men rechts. In bijvoorbeeld Oostenrijk, Tjecho-Slowakije en Hongarije reed men nog steeds links. Dat was voor Hitler reden om vanaf 1938 overal rechts rijden te eisen in alle landen die door de Duitsers bezet werden. Oostenrijk was tot 1938 onafhankelijk maar ging deel uitmaken van het Derde Rijk van Hilter; vandaar dat men daar ook omschakelde naar rechts rijden. Tjecho-Slowakije en Hongarije werden bezet en moesten daarna ook omschakelen.
Beroemde omzetting: Zweden in 1967
Met de opkomst van de auto en het frequenter passeren van de grenzen met voertuigen ontstond verwarring bij de grensovergangen. In Noorwegen en Finland werd immers rechts gereden. In 1955 bleek uit de uitslag van een referendum dat maar 15% van de bevolking voor rechts rijden was. Toch kwam er in 1963 een wet dat Zweden vanaf 1967 rechts moest rijden. Besloten werd om "Dagen H" plaats te laten vinden op zondag 3 september 1967. De "H" staat voor Högertrafik, wat Zweeds is voor Rechtsverkeer. De omschakeling heeft 4 jaar voorbereidingstijd van de overheid gekost: alles moest worden omgezet: verkeersborden, bewegwijzering, bushaltes naar de andere kant van de straat, verkeerslichten en belijning.
De omzetting ging als volgt:
• Bij elk kruispunt met verkeerslichten werden extra verkeerslichten en borden geplaatst, verpakt in zwart plastic. Op Dagen H moesten de overheidsmensen al het zwarte plastic verwijderden.
• Er werd nieuwe witte wegmarkering aangebracht, in plaats van de gele markering. Tot Dagen H werd deze in Zweden gebruikt.
• Op 3 september 1967 werd alle niet noodzakelijke verkeer verboden tussen 1 en 6 uur ’s ochtends. Wie wel moest rijden had zich aan speciale regels te houden.
• Om 4:45 uur 's ochtends moest iedereen in Zweden stilstaan minimaal vijf minuten wachten voordat zij voorzichtig konden switchen naar de rechterkant van de weg. Daar moesten ze tot 5:00 uur stilstaan, pas toen mochten ze verder rijden.
• In sommige grote steden bleek het meer werk te zijn. In Stockholm en Malmö duurde de hele operatie van zaterdag 10:00 uur tot zondag 15:00 uur.
Met de opkomst van de auto en het frequenter passeren van de grenzen met voertuigen ontstond verwarring bij de grensovergangen. In Noorwegen en Finland werd immers rechts gereden. In 1955 bleek uit de uitslag van een referendum dat maar 15% van de bevolking voor rechts rijden was. Toch kwam er in 1963 een wet dat Zweden vanaf 1967 rechts moest rijden. Besloten werd om "Dagen H" plaats te laten vinden op zondag 3 september 1967. De "H" staat voor Högertrafik, wat Zweeds is voor Rechtsverkeer. De omschakeling heeft 4 jaar voorbereidingstijd van de overheid gekost: alles moest worden omgezet: verkeersborden, bewegwijzering, bushaltes naar de andere kant van de straat, verkeerslichten en belijning.
De omzetting ging als volgt:
• Bij elk kruispunt met verkeerslichten werden extra verkeerslichten en borden geplaatst, verpakt in zwart plastic. Op Dagen H moesten de overheidsmensen al het zwarte plastic verwijderden.
• Er werd nieuwe witte wegmarkering aangebracht, in plaats van de gele markering. Tot Dagen H werd deze in Zweden gebruikt.
• Op 3 september 1967 werd alle niet noodzakelijke verkeer verboden tussen 1 en 6 uur ’s ochtends. Wie wel moest rijden had zich aan speciale regels te houden.
• Om 4:45 uur 's ochtends moest iedereen in Zweden stilstaan minimaal vijf minuten wachten voordat zij voorzichtig konden switchen naar de rechterkant van de weg. Daar moesten ze tot 5:00 uur stilstaan, pas toen mochten ze verder rijden.
• In sommige grote steden bleek het meer werk te zijn. In Stockholm en Malmö duurde de hele operatie van zaterdag 10:00 uur tot zondag 15:00 uur.
Andere recente omschakelingen
IJsland: 1968
Nigeria: 2 april 1972
Ghana: 4 augustus 1974
Samoa: 7 september 2009 van rechts naar links (vanwege nabijheid Nieuw-Zeeland en Australië waar men links rijdt)
IJsland: 1968
Nigeria: 2 april 1972
Ghana: 4 augustus 1974
Samoa: 7 september 2009 van rechts naar links (vanwege nabijheid Nieuw-Zeeland en Australië waar men links rijdt)
Nederland en haar voormalige koloniën
Apart is dat in de voormalige koloniën van Nederland verschil zit in links en rechts rijden. Op Aruba, Bonaire, Curaçao en Saba, St Maarten en St Eustatius rijdt men rechts. In Suriname en Indonesië wordt links gereden. Dit komt doordat in Nederland tot aan Napoleon links werd gereden. Toen de Nederlanders in 1596 in Indonesië voet aan land zetten, voerden ze daar links rijden in; in Suriname ging het net zo. Nederland ging met Napoleon mee rechts rijden, maar Indonesië en Suriname zijn daarin niet meegegaan en bleef het links.
Waar rijdt men links en waar rechts?
In ± 25% van de landen in de wereld rijdt men links. Dat zijn voornamelijk de landen die deel uitmaakten van het (voormalige) Britse rijk. Grote voormalige Britse koloniën zoals India, Pakistan, Australië en Nieuw Zeeland rijden links; met Canada als uitzondering. De verdeling in aantal landen dat links en rechts rijdt is dan wel 25% tegen 75%, het aantal mensen is niet gelijk verdeeld: 2 miljard mensen rijden links, 4 miljard mensen rijden rechts (34% tegen 66%). Dat komt vooral door het grote aantallen inwoners van bijvoorbeeld India (1,4 miljard) en Japan (127 miljoen); dat telt lekker op. Op onderstaand kaartje zie je waar links (rood) en waar rechts (groen) wordt gereden.
Tot slot
Voor de verkeersveiligheid, goede afwikkeling van het verkeer en het voorkomen van chaos moet je samen een keuze maken of je allemaal links of rechts rijdt. Het is eigenlijk een arbitraire keuze om links of rechts te rijden. Zowel Groot-Brittanië als Zweden staan hoog in de top van veilige landen in Europa.