Files. Wie heeft er nooit ingestaan? Dagelijks is er kilometers fileleed voor heel veel mensen waarmee veel tijd en geld verloren gaat. Oorzaken zijn er genoeg: te veel verkeer, te weinig wegcapaciteit, ongevallen, wegwerkzaamheden of het weerbericht. Niemand die er iets aan heeft. Maar, waarom worden bekende fileknelpunten niet snel opgelost? En, als ze worden opgelost ontstaat er verderop weer een nieuw knelpunt. Lees meer over welke soorten files er zijn en wat er tegen te doen is.
Wat is een file?Files horen inmiddels bij de dagelijkse dingen. We zijn er aan gewend geraakt en proberen files te omzeilen. Echter, het begrip file wordt niet door iedereen hetzelfde ingevuld. Weggebruikers spreken soms al van file als het verkeer iets opstroopt en de doorstroming traag is. Rijkswaterstaat, de wegbeheerder van de autosnelwegen, hanteert verschillende definities voor communicatie naar de weggebruiker en opslag van eigen 'data'. Op de panelen boven de weg, de Dynamische Route Informatiepanelen (DRIP's) wordt kort aangegeven dat er 'file' staat van xx kilometer die toe- of afneemt. Dat communiceert kort en gemakkelijk omdat we er snel onderdoor rijden. Voor opslag van de dat wordt een andere indeling gehanteerd. De VerkeersInformatieDienst houdt de data bij en hanteert de definitie dat file een verzamelbegrip is van drie soorten stagnerend verkeer:
Oorzaken van filesFiles hebben twee grote oorzaken waarbinnen andere oorzaken te groeperen zijn:
1. er is (tijdelijk) te veel verkeersaanbod; 2. er is (tijdelijk) te weinig wegcapaciteit bechikbaar. Te veel verkeersaanbodOp een wegvak kunnen per uur per rijstrook doorgaans maximaal 1900 tot 2000 voertuigen passeren. Dit onder ideale omstandigheden. Dit maximaal te verwerken aantal voertuigen wordt in vaktermen de capaciteit van de weg genoemd. Op een autosnelweg met 3 rijstroken per richting kunnen dus per uur maximaal 6000 voertuigen passeren. Zijn dat er minder, dan stroom het door.
Willen meer automobilisten op hetzelfde moment van A naar B via het wegvak dan onstaat er een file. Het verkeersaanbod, de intensiteit, is te hoog. Eigenlijk is het een kwestie van vraag en aanbod. De weg bied capaciteit aan en de weggebruikers vragen om ruimte op de weg. Te veel vraag leidt tot stagnatie en file. Feitelijk is de aangeboden capaciteit een soort trechter waar doorheen te veel water wil en dus 'even' moet wachten. |
|
Te weinig wegcapaciteit
De opening van de trechter bepaalt natuurlijk hoeveel water er gelijktijdig doorgelaten kan worden. Het vreemde is dat de capaciteit rekbaar is: zij daalt door wegwerkzaamheden, ongevallen en weersomstandigheden (regen, sneeuw). Een tijdelijke toename van capaciteit is aan de orde bij openstelling van spitsstroken of plusstroken. Te weinig capaciteit is bij wegwerkzaamheden gepland maar ongevallen en het weerbericht zijn niet te plannen.
Te veel verkeersaanbod bij te weinig wegcapaciteit
Bij te veel verkeer op een weg met te weinig capaciteit ontstaat een file omdat de intensiteit gelijk is aan de capaciteit: meer verkeer kan echt niet meer door de flessehals. Stroomopwaarts gaat verkeer langzamer rijden en staat uiteindelijke stil. Stroomafwaarts na de flessehals is de intensiteit weer lager dan de capaciteit en stroomt alles goed weer door totdat zij verderop een nieuwe knelpunt tegenkomen of door extra verkeer bij toeritten of knooppunten tussen autosnelwegen.
Veelal is een knelpunt voor de weggebruiker goed herkenbaar: er valt een rijstrook af of er komt veel verkeer bij door een toerit. Andere oorzaken zijn minder goed vast te stellen. Mensen gaan spontaan remmen vanwege een onduidelijke bocht; de snelheid daalt en achteropkomend verkeer remt ook af. Door de reactietijd moeten mensen achterin steeds harder remmen waardoor uiteindelijk de snelheid zeer laag is en iederen langzaam rijdt. Zo'n situatie lijkt op een harmonica. Dit is goed in beeld gebracht door de University of Nagoya, Japan: filmpje onderzoek naar schokgolven.
Veelal is een knelpunt voor de weggebruiker goed herkenbaar: er valt een rijstrook af of er komt veel verkeer bij door een toerit. Andere oorzaken zijn minder goed vast te stellen. Mensen gaan spontaan remmen vanwege een onduidelijke bocht; de snelheid daalt en achteropkomend verkeer remt ook af. Door de reactietijd moeten mensen achterin steeds harder remmen waardoor uiteindelijk de snelheid zeer laag is en iederen langzaam rijdt. Zo'n situatie lijkt op een harmonica. Dit is goed in beeld gebracht door de University of Nagoya, Japan: filmpje onderzoek naar schokgolven.
Soorten files toegelicht
Vast Knelpunt-file
Een punt waar elke dag files ontstaan is een Vast Knelpunt-file. Het verkeersaanbod is dagelijks hoger dan de capaciteit zoals bij vermindering van het aantal rijstroken. Het wegvallen van een rijstrook heeft effect op het verkeer doordat de voertuigen op de wegvallende rijstrook een plek moeten 'veroveren' op de naastliggende rijstroken. Hierdoor stijgt op die resterende rijstroken het verkeersaanbod maar de capaciteit van de rijstroken blijft gelijk. Het herverdelen van de voertuigen vergt tijd en daarmee capaciteit. Na het samenvoegen hebben de voertuigen weer een nieuw plaatsje en kan weer goed doorstromen. Een 'vast-knelpunt'-file geeft een filebeeld met een duidelijke kop en staart.
Tijdelijk knelpunt-file
Een tijdelijk knelpunt kan ontstaan door wegwerkzaamheden of een incident: een ongeval of het slechte weer. Een tijdelijk knelpunt heeft ook een vaste start en einde: wegwerkzaamheden vangen ergens aan en eindigen ergens. Bij een ongeval wordt vaak een rijstrook afgekruisd en is daarmee vergelijkbaar met een wegvallende rijstrook bij een vast knelpunt-file. Ook kan een file ontstaan door kijkers op de andere rijbaan: zij gaan langzamer rijden waardoor achteropkomend verkeer iets moet bijremmen en daarachter iets steviger. Uiteindelijk staat iedereen stil.
Als het ongeval is afgehandeld of de wegwerken klaar zijn, zal het verkeer weer erg snel beginnen te rijden. De laatste in de rij wordt soms verrast door de snelheid van het oplossen van de file. Wat was er aan de hand vraagt hij zicht af? Er is niets te zien en waarvoor stond ik nu stil?
Als het ongeval is afgehandeld of de wegwerken klaar zijn, zal het verkeer weer erg snel beginnen te rijden. De laatste in de rij wordt soms verrast door de snelheid van het oplossen van de file. Wat was er aan de hand vraagt hij zicht af? Er is niets te zien en waarvoor stond ik nu stil?
Perdiodiek knelpunt-file
Deze file ontstaat doordat weggebruikers het gas moeten loslaten en dus langzamer gaan rijden vanwege een grote toestroom op de toerit. Bijvoorbeeld door het op groen springen van verkeerslichten op de aansluiting voor verkeer dat de autosnelweg op wil. Door het invoegen ontstaat daar een snelheidsverlaging en door het harmonica-effect moet verkeer vóór de invoeging tekens iets harder remmen en daarna noodgedwongen nog iets harder. De voertuigen daarna nog weer harder en uiteindelijk staat het verkeer stil. Verkeer bij de toerit rijdt alweer terwijl stroomopwaarts mensen nog steeds moeten (bij)remmen.
Zo'n file golft als het ware stroomopwaarts en heeft geen duidelijke kop of staart. Als even later opnieuw voertuigen willen invoegen bij de toerit ontstaat opnieuw filevorming en een nieuwe filegolf.
Als het invoegende verkeer gelijkmatiger wordt toegelaten door bijvoorbeeld een toeritdosering, is de oorzaak weggenomen en zal een dergelijke file veel minder frequent optreden..
Zo'n file golft als het ware stroomopwaarts en heeft geen duidelijke kop of staart. Als even later opnieuw voertuigen willen invoegen bij de toerit ontstaat opnieuw filevorming en een nieuwe filegolf.
Als het invoegende verkeer gelijkmatiger wordt toegelaten door bijvoorbeeld een toeritdosering, is de oorzaak weggenomen en zal een dergelijke file veel minder frequent optreden..
Zijn er oplossingen?
Het fileprobleem lijkt niet oplosbaar. Realiseren van extra of nieuwe infrastructuur leidt veelal tot extra weggebruikers die in de oude situatie een ander tijdstip of ander vervoermiddel kozen om te reizen óf helemaal niet reisden. Hierdoor wordt extra capaciteit snel opgevuld met nieuw verkeer. Ook verschuift het knelpunt naar een volgend punt. Doordat bijvoorbeeld de flessenhals is opgelost kan meer verkeer van dat wegvak gebruik maken. Verderop was de capaciteit voldoende voor de hoeveelheid verkeer dat door de flessenhals werd 'toegelaten'. Nu daar extra verkeer door kan is de capaciteit op het achterliggende punt ineens niet meer voldoende. Er wil immers meer verkeer langs....
Het ministerie van Verkeer en Waterstaat met Rijkswaterstaat als wegbeheerder werkt al decenia aan oplossingen om de groei van het fileleed terug te dringen. Maatregelen zijn in te delen op basisvan bovenstaande twee oorzaken, te weinig capaciteit en te veel verkeersaanbod.
Het ministerie van Verkeer en Waterstaat met Rijkswaterstaat als wegbeheerder werkt al decenia aan oplossingen om de groei van het fileleed terug te dringen. Maatregelen zijn in te delen op basisvan bovenstaande twee oorzaken, te weinig capaciteit en te veel verkeersaanbod.
Oplossing 1: Extra capaciteit
Bij toevoegen van extra capaciteit wordt gedacht aan nieuwbouw, nieuwe rijstroken, gebruik van vluchtstrook (spitsstrook) of realisatie van verkeerssignalering en/of toeritdosering. Dit zijn structurele maatregelen die alle jaren effect hebben. Daarnaast zijn tijdelijke maatregelen mogelijk bij wegwerkzaamheden of ongevallen. Dan wordt gedacht aan tijdelijk gebruik van de vluchtstrook, het snel weghalen van de voertuigen die bij het ongeval betrokken waren via Incident Management. Bij wegwerkzaamheden kan de rijbaan versmald worden maar zeker ook het werken aan de weg in de avond en nacht.
Oplossing 2: Minder verkeersaanbod
Minder verkeer leidt tot minder ernstige knelpunten. De overheid tracht dit vooral te doen door het stimuleren van de fiets, van carpool en via telelwerken. Ook spitsmijden (betaald krijgen door niet in de spits te rijden) en promoten van het gebruik van het openbaar vervoer bij wegwerken leidt tot minder verkeer op de drukste momenten.
Oplossingen uit een andere hoekDat ergens file staat komt de auto binnen via radio, navigatiesysteem en palmtop. Vooraf kun je via verschillende websites kijken waar er files staan. Handig want je weet waar er NU een file staat; zeker als je er al middenin zit terwijl je die niet verwachtte. Veel handiger is het als je weet waar er STRAKS (over een half uur of heel uur) een file staat bij de afrit die je moet hebben.
Moet je nu eerder weg zodat de staart van de file verderop het wegvak de afrit nog niet bereikt hebt. Dat systeem wordt in 2012 mogelijk ontwikkeld door studenten van TUDelft. Ook zijn er andere initiatieven: vliegen over de file. De vliegende auto bestaat al in prototype. Producent Pal-V denkt het vehikel in 2012 beschikbaar te hebben, maar dat betekent nog niet dat Nederland massaal het luchtruim kan kiezen als de wegen vastlopen. Verkeer en Waterstaat geeft aan dat de eerste toepassing voorbehouden zal zijn aan hulpdiensten. Het ministerie moet bovendien veel werk verzetten voor de kruising tussen een gyrocopter (eenmanshelikopter) en carver (kantelende driewieler) van de weg ook de lucht in mag. Het zal nog wel toekomstmuziek zijn voor we allemaal een eigen vliegende auto hebben....
|
|